Ο Μητροπολίτης Άνθιμος μίλησε στο 28ο συνέδριο του ECONOMIST για τα όρια της Τεχνητής Νοημοσύνης, με την ομιλία του να δίνεται στη δημοσιότητα από τη Μητρόπολη Αλεξανδρούπολης.
ΟΜΙΛΙΑ
ΣΤΟ 28ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ECONOMIST
Αθήνα, 3 Ιουλίου 2024
Reflecting
on AI’s Limits
The Challenges of Creating Digital Afterlife. How is AI Expected to
Affect Human Relationships?
Αναστοχασμός στα Όρια της Τεχνητής
Νοημοσύνης
Οι προκλήσεις της
δημιουργίας ψηφιακής μεταθάνατον ζωής. Πώς αναμένεται να επηρεάσει η τεχνητή
νοημοσύνη τις ανθρώπινες σχέσεις;
Είναι
αναντίρρητη η αξία της τεχνολογίας. Στηρίχτηκε στη μηχανή (λέξη που ετυμολογικά
σημαίνει: μή-άγχος). Χαρακτηρίζει τον πολιτισμό μας ως τεχνολογικό και ήδη
μιλάμε για «έξυπνες τεχνολογίες» που ασκούν πρωτόγνωρη γοητεία στη φαντασία
μας. Αρχίσαμε να ζούμε με αυτές και μας αρέσουν. Η ΤΝ είναι ένας θαυμαστός
κόσμος μπροστά μας με τεράστιες δυνατότητες και ραγδαίες προοπτικές (ήδη την AI
διαδέχεται η AGI).
Όμως, το
θέμα μας είναι ο «αναστοχασμός…» περί της ΤΝ και ιδιαίτερα για μια πτυχή των
δυνατοτήτων της που είναι η ψηφιακή μετά θάνατον ζωή. Εννοεί τοποθέτηση
«κόκκινων γραμμών»; Είναι δυνατό κάτι τέτοιο; Εννοεί την ευθυγράμμιση
(alignment) της τεχνολογίας με τις διαχρονικές αξίες του πολιτισμού μας; Άραγε,
μπορούμε να συμφωνήσουμε ποιες είναι αυτές; Και πώς θα ορίσουμε τη «συνείδηση»
που η AGI επαγγέλλεται ότι θα βάλει στις μηχανές;
Ο πόθος
του ανθρώπου να επικοινωνεί με τους νεκρούς του είναι διαιώνιος και διαχρονικός
και τον καπηλεύονται ακόμα και τα μέντιουμ! Ο ίδιος πόθος, τώρα, μπορεί να
επιτευχθεί με τεχνολογικές καινοτομίες. Θα υπάρξει ζήτηση στην αγορά, οπότε
είναι αυτονόητο ότι θα αναπτυχθεί σχετική βιομηχανία: τεράστιες ποσότητες
δεδομένων θα μιμούνται ανθρώπινες συμπεριφορές και θα φτιάχνουν προσομοιώσεις
των νεκρών. Τυπικός χρήστης δεν θα είναι κάποιος που θέλει να μιλήσει στην
85χρονη νεκρή γιαγιά του, αλλά κάποια μάνα που θέλει να μιλήσει στο νεκρό
7χρονο παιδί της, κάποιος που θέλει να μιλήσει στον νεκρό δίδυμο αδερφό του ή
κάποια κοπέλα που θέλει να μιλήσει με τον αρραβωνιαστικό της, που πέθανε από
σπάνια αρρώστια λίγες μέρες πριν παντρευτούν. Τα παραδείγματα αυτά παραπέμπουν
σε γνωστές ταινίες ή ντοκιμαντέρ (Eternal You, Meeting You, Bicentennial Man,
In the Image of Human) που ήδη κυκλοφορούν.
Είναι
σοβαρός ο προβληματισμός που επικρατεί: ποιος θα «ταΐζει» τους αλγόριθμους και
με τι τροφή (Μιχ. Μπλέτσας). Όπως και ο φόβος των προγραμματιστών (Τζέισον
Ρόρερ του Project December) για το πώς θα ανταποκριθεί το «μαύρο κουτί» που
φτιάχνουν. Είναι κατανοητή η ψυχολογική ανάγκη των μοναχικών ανθρώπων για
«τεχνολογική συντροφικότητα», οι ενστάσεις των κοινωνιολόγων στην «ανήθικη
τεχνολογία», οι φοβίες για την εμπορευματοποίηση του πένθους κ.λπ. Είναι ορατές
και οι αλλαγές που θα προκύψουν στο αστικό δίκαιο, στο κληρονομικό, στα
πνευματικά δικαιώματα κ.λπ.
Σύμφωνα
με τη Χριστιανική διδασκαλία, ο Θεός κάποτε ευλόγησε τον άνθρωπο για να
εργάζεται και να φυλάσσει τον παράδεισο (Γεν. 2,15), δηλαδή να καλλιεργεί το
μυαλό του για να δημιουργεί, αλλά και να προστατεύει τη σύνολη δημιουργία. Για
την Ορθόδοξη Θεολογία μας όλες οι επιστήμες είναι η συνέχεια του δημιουργικού
έργου του Θεού. Ούτε τις δαιμονοποιούμε ούτε τις πνίγουμε σε «κόκκινες γραμμές»
ούτε εξορκίζουμε τις τεχνολογικές εκφάνσεις τους. Οπότε, δοξάζουμε τον Θεό που
μας έφερε να ζούμε σ’ αυτήν την εποχή με τις όμορφες και εκπληκτικές αυτές
προκλήσεις στη ζωή μας.
Όμως,
χρειάζεται να προστατευτούμε, νηφάλια και ψύχραιμα. Κι αυτό θα συμβεί αν
φροντίσουμε να παραμείνει κέντρο του τεχνολογικού πολιτισμού μας ο άνθρωπος και
όχι τα όποια επιτεύγματά του, όσο γοητευτικά κι αν είναι. Εννοώ ο πραγματικός
άνθρωπος, όχι ο εικονικός.
Τον
θάνατο ο πολιτισμός μας τον φοβάται και γι’ αυτό λαθεμένα αποφάσισε… να μην τον
σκέπτεται! Τον εξορίσαμε από την καθημερινότητά μας και όταν αναπόφευκτα «τον
συναντάμε», τότε τον θέλουμε φτιασιδωμένο και καλλωπισμένο. Όμως, για την
Ορθόδοξη Θεολογία μας, ο θάνατος είναι μυστήριο. Ο βιολογικός θάνατος θα έπρεπε
να είναι μάθημα της προσχολικής αγωγής, ως ένα απλό περιστατικό του βίου μας
(όπως η ασθένεια, η αποτυχία, η αναπηρία κ.λπ). Κάποτε θα ρθει, επειδή έτσι
προβλέπεται από τις προδιαγραφές της δημιουργίας μας, από τα data μας. Όλοι μας
θέλουμε και επιδιώκουμε να μας βρει νέους, όσο γίνεται αργότερα! Όμως, κάποτε
θα ρθει και θα διακόψει τον γεμάτο ενδιαφέροντα, εκπλήξεις και δημιουργικότητα
βίο μας. Γι’ αυτό η Αγία Γραφή λέει: «να είμαστε έτοιμοι, ώστε όταν ρθει να μην
μας τρομάξει» (Ψαλμ. 119,60).
Η Ορθόδοξη
Εκκλησία μας δεν συμφιλιώνεται με τον θάνατο, τον θεωρεί «έσχατο εχθρό» μας και
αποδεικνύει ότι είναι το τελευταίο περιστατικό του βίου μας, πριν αρχίσει η ζωή
«μετά». Η Εκκλησία διαβεβαιώνει ότι ο θάνατος θα πατηθεί και θα πάψει να
υπάρχει πια. Γι’ αυτό και θεωρεί τον θάνατο ένα απλό ύπνο και ονομάζει τα
νεκροταφεία κοιμητήρια. Ότι οι ψυχές δεν χάνονται, το γνώριζαν και οι αρχαίοι
Έλληνες. Ο Χριστός απέδειξε ότι θα αναστηθούν και τα σώματά μας. Η Εκκλησία
περιγράφει πώς θα είναι τα αναστημένα σώματα και λεπτομέρειες για την μετά
θάνατον ζωή.
Φυσικά,
όλα αυτά σαν γεγονότα και όχι σαν εικονική πραγματικότητα. Γεγονότα που
ελπίζουμε, όμως, η τεράστια δύναμη της πίστεως δίνει «υπόσταση στις ελπίδες
μας» και μας κάνει «να ελέγχουμε ακόμα και όσα δεν φαίνονται» (Εβρ. 11,1). Όλο
το οικοδόμημα της Χριστιανικής Εκκλησίας στέκεται πάνω σ’ αυτή την βέβαιη
εμπιστοσύνη.
Με αυτήν
την αυτοσυνειδησία της η Εκκλησία κατανοεί τον πόνο και το πένθος αλλά ζητεί να
τα ξεπερνούμε γρήγορα και να συνεχίζουμε τη ζωή μας. Όλη η ποιμαντική της
Εκκλησίας επικεντρώνεται στην παρηγορητική του πονεμένου ανθρώπου, προσπαθώντας
να συρρικνώνει το πένθος και τον πόνο και όχι να τα επιμηκύνει ή να τα
παρατείνει. Ο Απ. Παύλος γράφει στους Θεσσαλονικείς: «εσείς να μην λυπάσθε όπως
οι άλλοι άνθρωποι, που δεν έχουν ελπίδα… εμείς πιστεύουμε ότι όπως ο Χριστός
πέθανε και αναστήθηκε, έτσι θα αναστήσει κι εμάς, για να ζήσουμε μαζί του»
(Α’Θεσ. 4,12-13).
Ο
προβληματισμός μου πάνω στην ψηφιακή μετά θάνατον ζωή είναι μήπως οδηγήσει στην
απώλεια του πραγματικού και μας παραδώσει σε μια διαδικασία αντικατάστασης από
την οποία θα απουσιάζει το πραγματικό πρόσωπο. Η Εκκλησία με τις αποδείξεις της
για την ανάσταση των ανθρώπων επαγγέλλεται συνάντηση και σχέση με τα πραγματικά
πρόσωπα και όχι με υποκατάστατα. Χρειάζεται, λοιπόν, να αποφύγουμε τις
ανθρωπολογικές εκτροπές για να μην αμφισβητηθεί τελικά ο ίδιος ο άνθρωπος και η
αξία του.
πηγή: Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου